Σύνοψη

Πύρρος (319-272 π.Χ.), από την οικογένεια των Πυρριδών, βασιλιάς της Ηπείρου (307-302 και 296-272 π.Χ.) και της Μακεδονίας (288-285 και 273-272 π.Χ.), Ηπειρώτης στρατηγός, ένας από τους ισχυρότερους αντιπάλους της Ρώμης. Σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, ο Αννίβας θεωρούσε τον Πύρρο δεύτερο από τους μεγαλύτερους στρατηγούς μετά τον Αλέξανδρο της Μακεδονίας. Ο Πύρρος είναι ο πρώτος από τους δύο βασιλείς, ο δεύτερος είναι το όνομα του βασιλιά και ο τρίτος είναι το όνομα του ίδιου του βασιλιά.

Ο Πύρρος ήταν τρίτος εξάδελφος και ανιψιός του Μεγάλου Αλεξάνδρου (ο πατέρας του Πύρρου, ο Εακίδης, ήταν εξάδελφος και ανιψιός της Ολυμπιάδας, της μητέρας του Αλεξάνδρου). Πολλοί από τους συγχρόνους του Πύρρου πίστευαν ότι ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος είχε αναγεννηθεί στο πρόσωπό του.

Ο Πύρρος ήταν γιος του βασιλιά της Ηπείρου Εακίδη και της Θεσσαλίδας Φθίας. Θεωρήθηκε απόγονος του Αχιλλέα.

Στα τέλη του 317 π.Χ. ξέσπασε γενική εξέγερση στην Ήπειρο: ο πατέρας του Πύρρου κηρύχθηκε έκπτωτος με γενικό διάταγμα- πολλοί από τους φίλους του θανατώθηκαν, άλλοι κατάφεραν να διαφύγουν- ο μοναχογιός του βασιλιά, ο Πύρρος, 2 ετών τότε, μεταφέρθηκε με μεγάλο κίνδυνο από μερικούς από τους φίλους του στη χώρα του ταλαντίτη βασιλιά Γλαύκιου.

Στα τέλη του 307 π.Χ. οι Ηπειρώτες, μη αντέχοντας τη σκληρότητα του βασιλιά Αλκέτη, ο οποίος είχε γίνει βασιλιάς μετά το θάνατο του πατέρα του Πύρρου, και τη μακεδονική επιρροή στη χώρα, τον σκότωσαν μαζί με τους δύο γιους του την ίδια νύχτα. Ο Γλαύκιος έσπευσε τότε να εγκαταστήσει ως κληρονόμο του τον γιο του Εακίδη Πύρρο, ο οποίος ήταν τότε 12 ετών.

Το 302 π.Χ., βαθιά πεπεισμένος για την πίστη του λαού του, ο Πύρρος ταξίδεψε στην Ιλλυρία για να παραστεί στο γάμο ενός από τους γιους του Γλαύκιου, στην αυλή του οποίου είχε μεγαλώσει- κατά την απουσία του οι Μολοσσοί εξεγέρθηκαν, έδιωξαν τους υποστηρικτές του βασιλιά, λεηλάτησαν το θησαυροφυλάκιό του και τοποθέτησαν το διάδημα στο Νεοπτόλεμο, γιο του βασιλιά Αλέξανδρου, προκατόχου του πατέρα του Πύρρου στο θρόνο της Ηπείρου.

Ο Πύρρος εγκατέλειψε την Ευρώπη και πήγε στο στρατόπεδο του Δημητρίου Πολιορκητού, υπό την ηγεσία του οποίου προφανώς απέκτησε την πρώτη του πολεμική εμπειρία κατά τη διάρκεια του τέταρτου πολέμου των Διαδόχων. Το 301 π.Χ. έλαβε μέρος στη μάχη της Ιψού στο πλευρό του Αντιγόνου Μονόφθαλμου και του Δημητρίου Πολιορκητού.

Μετά τη μάχη της Ιψού επέστρεψε με τον Δημήτριο στην Ελλάδα. Ωστόσο, η Αθήνα αρνήθηκε να δεχτεί τον ηττημένο στρατηγό (Δημήτριο). Αφήνοντας τον Πύρρο στην Ελλάδα για να φυλάει τις πόλεις (επικεφαλής των φρουρών του), ο Δημήτριος ξεκίνησε να ρημάζει τις βαλκανικές κτήσεις του Λυσίμαχου.

Το 300 π.Χ. ο Σέλευκος κάλεσε τον Δημήτριο στη Συρία για συμμαχία, ο οποίος την ίδια χρονιά ξεκίνησε πόλεμο με τον Πτολεμαίο. Το 299 π.Χ., μετά από ειρήνη μεταξύ του Δημητρίου και του Πτολεμαίου, ο Πύρρος στάλθηκε ως όμηρος στην Αίγυπτο.

Το 299 ή 298 π.Χ., ο Πτολεμαίος Α΄ κανόνισε τον γάμο του με την Αντιγόνη, κόρη της Βερενίκης Α΄ (της Αιγύπτου) και του πρώτου συζύγου της Φιλίππου. Και για τους δύο ήταν η πρώτη τους έγγαμη σχέση. Μεταξύ του γάμου και του 296 π.Χ. απέκτησαν μια κόρη, την Ολυμπιάδα.

Το 296 π.Χ., έχοντας λάβει υποστήριξη σε χρήματα και στρατεύματα από τον Πτολεμαίο Α΄, ο Πύρρος ξεκίνησε για την Ήπειρο- έτσι ώστε ο βασιλιάς Νεοπτόλεμος να μη ζητήσει βοήθεια από καμία ξένη δύναμη, συνήψε συνθήκη μαζί του με την οποία θα κυβερνούσαν από κοινού τη χώρα.

Αφού εξασφάλισε την υποστήριξη των ευγενών, το 295 π.Χ. κάλεσε τον Νεοπτόλεμο σε μια γιορτή και τον σκότωσε εκεί. Έτσι ο Πύρρος έγινε ο κυρίαρχος βασιλιάς της Ηπείρου.

Περίπου την ίδια εποχή, η σύζυγος του Πτολεμαίου Αντιγόνη πέθανε πιθανότατα κατά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού του Πτολεμαίου ή λίγο αργότερα. Η Αντιγόνη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανύψωση του συζύγου της και μετά τον θάνατό της η αποικία της Αντιγόνης πήρε το όνομά της. Εκεί κόπηκαν μετάλλια με την επιγραφή ΑΝΤΙΓΟΝΕΩΝ.

Φαίνεται ότι περίπου αυτή την εποχή ο Πύρρος έλαβε την Κέρκυρα ως συνέπεια του γάμου του με την κόρη του Αγαθοκλή, τη Λανάσσα. Το ότι το νησί αυτό ήταν η προίκα της Λανάσσας μπορεί να συναχθεί από το γεγονός ότι στη συνέχεια φεύγει γι' αυτό (βλ. παρακάτω). Ο Πτολεμαίος Α΄ προφανώς πρέπει να προώθησε αυτόν τον γάμο προκειμένου ο εκπρόσωπος του σκοπού του στην Ελλάδα να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη δύναμη- και ο Αγαθοκλής ήταν πολύ απασχολημένος με τους πολέμους στην Ιταλία για να μπορέσει να δώσει στις ελληνικές υποθέσεις την προσοχή που επιθυμούσε ο Πτολεμαίος Α΄ δίνοντάς του την κόρη του σε γάμο. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Πύρρος κατέλαβε την Κέρκυρα με ανοιχτή βία.

Με το πρόσχημα ότι βοηθούσε έναν από τους διεκδικητές του θρόνου, τα στρατεύματα του Πύρρου εισέβαλαν στη Μακεδονία το 295 π.Χ. και κατέλαβαν μια τεράστια επικράτεια: τα αρχαία μακεδονικά εδάφη Τιμόθεο και Παραβία, καθώς και τα νεοαποκτηθέντα Ακαρνανία, Αμφιλοχία και Αμβρακία. Αδιαφορώντας για την επιτυχία του Πύρρου, ο Λυσίμαχος του έγραψε μια πλαστή επιστολή στο όνομα του Πτολεμαίου- γνώριζε πόσο ισχυρή επιρροή είχε ο Πτολεμαίος στον Πύρρο- στην οποία τον καλούσε να αρνηθεί να συνεχίσει περαιτέρω τον πόλεμο έναντι 300 ταλάντων, τα οποία θα πλήρωνε ο Αντίπατρος Α΄, άλλος διεκδικητής του μακεδονικού θρόνου και ταυτόχρονα αδελφός του. Όσο κι αν ενοχλήθηκε ο Πύρρος από αυτή την εξαπάτηση, έκανε ωστόσο ειρήνη- οι τρεις βασιλείς συγκεντρώθηκαν για τον όρκο- ένα βόδι, ένα κριάρι και μια κατσίκα προσκομίστηκαν για τη θυσία, αλλά το βόδι έπεσε πριν το χτυπήσει το τσεκούρι- οι άλλοι γέλασαν και ο Πύρρος συμβουλεύτηκε από τον μάντη του Θεόδωρο να μην κάνει ειρήνη, καθώς αυτό το σημάδι σήμαινε ότι ένας από τους τρεις βασιλείς θα πέθαινε, οπότε ο Πύρρος δεν ορκίστηκε αυτή την ειρήνη. Και οι δύο αδελφοί μοίρασαν τη Μακεδονία ή την κυβέρνησαν μαζί.

Άλλοι ηγεμόνες, φοβούμενοι την ενίσχυση του Πύρρου, ενεπλάκησαν επίσης στις μακεδονικές διαμάχες. Ανάμεσά τους ήταν και ο Δημήτριος Α' ο Πολιορκητής, πρώην σύμμαχος του Πύρρου, ο οποίος τώρα ήταν επικίνδυνος αντίπαλος. Ο Δημήτριος γνώριζε καλά τον πρώην συνεργάτη του, την απληστία του, την επιθυμία του για κατάκτηση, και επιθυμούσε διακαώς να απαλλαγεί από αυτόν. Ο θάνατος της αδελφής του Πύρρου, της Διδαμίας, το 300 π.Χ., με την οποία ο Δημήτριος ήταν παντρεμένος, έκοψε τους οικογενειακούς δεσμούς τους. Οι εντάσεις μεταξύ των πρώην συγγενών εξελίχθηκαν σύντομα σε πόλεμο στον οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα στρατιωτικά ταλέντα του Πύρρου.

Μετά την αποχώρηση του Πύρρου από τη Μακεδονία, ο Δημήτριος κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος της το 294 π.Χ., σκοτώνοντας τον Αλέξανδρο, και ανακηρύχθηκε βασιλιάς από τους Μακεδόνες. Ο Αντίπατρος κατέφυγε ταυτόχρονα στον πεθερό του Λυσίμαχο, αλλά δεν βρήκε καμία υποστήριξη από αυτόν και αργότερα δολοφονήθηκε με εντολή του.

Το 294 ή το 293 π.Χ., η Λάνασσα γέννησε έναν γιο, τον Αλέξανδρο, στον Πύρρο.

Περίπου αυτή την εποχή, μετά το θάνατο της Αντιγόνης, ο Πύρρος παντρεύτηκε αρκετές φορές ακόμη για πολιτικούς λόγους, επιθυμώντας να επεκτείνει τις κτήσεις του: με την κόρη του Αβδολέοντα, βασιλιά των Πηόνων, και με τη Βιρκέννη, κόρη του Βαρδίλλου, βασιλιά των Ιλλυριών. Από τη Μπιρκέννα απέκτησε έναν γιο, την Ελένη, τον νεότερο. Ο Ρωμαίος ιστορικός του ΙΙΙου αιώνα μ.Χ. Ιουστίνος αποκαλεί την Ελένη γιο του Πύρρου από τη Λάνασσα και όχι από τη Βιρκέννα. Αλλά οι σύγχρονοι αντι-συλλέκτες εμμένουν στη γνώμη του Πλούταρχου.

Το 291 π.Χ., κατά τη διάρκεια μιας εξέγερσης στη Βοιωτία, όταν ο Δημήτριος ήταν απασχολημένος με την πολιορκία της Θήβας, ο Πύρρος κατέλαβε τη Θεσσαλία και πλησίασε τις Θερμοπύλες. Ο Δημήτριος άφησε τον γιο του στη Θήβα και έσπευσε με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του στις Θερμοπύλες- ο Πύρρος υποχώρησε για να αποφύγει να τον συναντήσει- ο Δημήτριος άφησε 10.000 πεζούς και 1.000 ιππείς για να καλύψει τη Θεσσαλία και επέστρεψε στη Βοιωτία για να συνεχίσει την πολιορκία της Θήβας.

Το επόμενο έτος 290 π.Χ. Ο Αγαθοκλής των Συρακουσών έστειλε στον Δημήτριο τον γιο του από την πρώτη του σύζυγο Αγαθοκλή για να εγκαθιδρύσει ειρήνη και φιλία μαζί του- ο Δημήτριος τον δέχτηκε με τις μεγαλύτερες τιμές, τον έντυσε με βασιλικά ρούχα και τον πλούτισε με πλούσια δώρα, Για να πάρει αμοιβαίο όρκο της συμμαχίας έστειλε μαζί του έναν από τους φίλους του, τον Οξυφημίδη, του έδωσε μυστική εντολή να διερευνήσει την κατάσταση στη Σικελία, να δει αν μπορούσε να γίνει κάτι εκεί και να χρησιμοποιήσει όλα τα μέτρα για να ενισχύσει τη μακεδονική επιρροή εκεί. Την ίδια στιγμή η Λανάσσα, κόρη του Αγαθοκλή και σύζυγος του Πύρρου, έστειλε να πει στον Δημήτριο ότι θεωρούσε τον εαυτό της ανάξιο να μοιραστεί το κρεβάτι του βασιλιά με τις βάρβαρες γυναίκες του βασιλιά της Ηπείρου, αν μπορούσε ακόμα να αντέξει να έχει δίπλα της την κόρη του Πτολεμαίου, δεν επιθυμεί να παραμεληθεί εξαιτίας των παλλακίδων, εξαιτίας της Μπιρκέννα, κόρης του ληστή Βαρδίλιου, ή του Πευνίτη Αβδολέοντα- έχει εγκαταλείψει την αυλή του Πύρρου και βρίσκεται στο νησί Κέρκυρα, το οποίο έλαβε ως προίκα- ας έρθει εκεί ο Δημήτριος, ο φίλος του πατέρα της, για να γιορτάσει τον γάμο του μαζί της.

Γεμάτος ελπίδες, ο Δημήτριος πήγε στον πόλεμο με τον Πύρρο το 289 π.Χ. Έχοντας καταστρέψει τα εδάφη των Αιτωλών, συμμάχων του Πύρρου, και αφήνοντας τον στρατηγό Πανταύχο να ολοκληρώσει την υποταγή τους, ο Δημήτριος κινήθηκε προς τις δυνάμεις του Πύρρου και εισέβαλε στην Ήπειρο. Αλλά καθ' οδόν χώρισαν οι δρόμοι τους. Λεηλατώντας και καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά του, ο Δημήτριος πορεύεται μέσα από την Ήπειρο και στη συνέχεια περνάει στην Κέρκυρα και γιορτάζει τον γάμο του με τη Λάνασσα. Ο Πύρρος, εν τω μεταξύ, εισβάλλει στην Αιτωλία. Συναντά το φυλάκιο του Πανταχούχου και οι δυο τους παρατάσσουν τα στρατεύματά τους σε σχηματισμό μάχης. Ο Πάνταρχος αναζητά τον βασιλιά και τον προκαλεί σε μονομαχία. Πολεμούν γενναία ο ένας τον άλλον, αλλά ένα τραύμα στο λαιμό ρίχνει τον Πανθάυχο στο έδαφος και οι φίλοι του τον μεταφέρουν από το πεδίο της μάχης. Οι Ηπειρώτες ορμούν πάνω στις μακεδονικές φάλαγγες, τις διαρρηγνύουν και κερδίζουν πλήρη νίκη- οι Μακεδόνες φεύγουν σε πλήρη αταξία και μόνο 5 χιλιάδες Μακεδόνες έχουν αιχμαλωτιστεί. Έχοντας απελευθερώσει την Αιτωλία, ο "Αετός", όπως αποκαλεί τώρα ο Πύρρος τα στρατεύματά του, κατευθύνει το στρατό του πίσω στην Ήπειρο για να συναντήσει το στρατό του Δημητρίου. Ο Δημήτριος, μόλις έλαβε την είδηση αυτής της ήττας, διέταξε εσπευσμένα μια πορεία και επέστρεψε στη Μακεδονία.

Με την ευκαιρία αυτής της νίκης, οι Αιτωλοί έστησαν ένα άγαλμα του Πύρρου στην πόλη Καλλίπολα (Callione).

Όταν επέστρεψε στη Μακεδονία, ο Δημήτριος αύξησε ακόμη περισσότερο την πολυτέλεια και τις δαπάνες της αυλής του και δεν εμφανιζόταν ποτέ παρά μόνο με την πιο πολυτελή ενδυμασία του, φορώντας διπλό διάδημα, πορφυρά παπούτσια και πορφυρό χιτώνα κεντημένο με χρυσό. Έδινε καθημερινά γιορτές των οποίων η πολυτέλεια ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Ήταν απρόσιτος σε όλους όσοι δεν ανήκαν στο προσωπικό της αυλής του, και αυτοί οι τελευταίοι τον πλησίαζαν μόνο με τις μορφές της αυστηρότερης αυλικής τελετουργίας- οι αιτούντες σπάνια αποκτούσαν πρόσβαση σε αυτόν, και όταν τελικά τους δεχόταν ήταν αυστηρός, υπεροπτικός και δεσποτικός- μια αθηναϊκή πρεσβεία είχε παραμείνει στην αυλή του δύο χρόνια πριν γίνει δεκτή σε αυτόν, ενώ οι Αθηναίοι εξακολουθούσαν να προτιμώνται έναντι των άλλων Ελλήνων. Ήταν σαν να κορόιδευε επίτηδες την ήδη βαθιά εχθρική διάθεση- οι δυσαρεστημένοι θυμήθηκαν τον βασιλιά Φίλιππο, ο οποίος άκουγε πρόθυμα κάθε ικέτη, και όλοι ζήλευαν την ευτυχία των Ηπειρωτών, οι οποίοι είχαν βασιλιά έναν πραγματικό ήρωα, ακόμη και η εποχή του Κάσσανδρου φαινόταν τώρα ευτυχισμένη σε σύγκριση με την επαίσχυντη βασιλεία του Δημητρίου- το αίσθημα γινόταν όλο και πιο γενικό ότι δεν μπορούσε να συνεχιστεί έτσι, ότι ο Ασιάτης δεσπότης δεν μπορούσε να γίνει ανεκτός στο θρόνο της πατρίδας και ότι χρειαζόταν μόνο μια ευνοϊκή αφορμή για να ανατραπεί η βασιλεία του Δημητρίου.

Και στους Μακεδόνες το όνομα του αετού αρχίζει αυτή τη στιγμή να έχει τη γοητευτική του επίδραση- ο Πύρρος, λένε τώρα, είναι ο μόνος βασιλιάς στον οποίο μπορεί να αναγνωριστεί το θάρρος του Αλεξάνδρου, είναι ίσος μαζί του σε εξυπνάδα και θάρρος, οι άλλοι είναι μόνο μάταιοι μιμητές του μεγάλου βασιλιά, που περιμένουν να του μοιάσουν όταν σκύβουν το κεφάλι στο πλάι όπως αυτός, φορούν πορφυρογένεση και έχουν πίσω τους σωματοφύλακες- ο Δημήτριος μοιάζει με κωμικό, που σήμερα παίζει το ρόλο του Αλεξάνδρου, και αύριο μπορεί να παριστάνει τον Οιδίποδα, που περιπλανιέται στην εξορία.

Εκείνη την εποχή ο Δημήτριος αρρώστησε- βρισκόταν στην Πέλλα, καθηλωμένος στο κρεβάτι της αρρώστιας. Η είδηση αυτή ώθησε τον Πύρρο να κάνει εισβολή στη Μακεδονία, με μοναδικό σκοπό να λεηλατήσει- όταν όμως οι Μακεδόνες άρχισαν να έρχονται μαζικά και να κατατάσσονται στην υπηρεσία του, προχώρησε και πλησίασε την Έδεσσα. Μόλις ο Δημήτριος ένιωσε κάποια ανακούφιση, έσπευσε να αναπληρώσει τις τάξεις του στρατού του, που είχαν αραιώσει σημαντικά από την λιποταξία, και ξεκίνησε εναντίον του Πύρρου, ο οποίος, μη όντας προετοιμασμένος για μια αποφασιστική μάχη, οδήγησε τον στρατό του πίσω- ο Δημήτριος κατάφερε να τον προλάβει στα βουνά και να καταστρέψει μέρος της εθνοφρουράς του εχθρού. Έκλεισε ειρήνη με τον Πύρρο, καθώς όχι μόνο επιθυμούσε να εξασφαλίσει τα νώτα του για νέα εγχειρήματα, αλλά και να αποκτήσει σε αυτόν τον πολεμιστή και στρατηγό έναν βοηθό και σύντροφο. Παραχώρησε επίσημα και τις δύο μακεδονικές περιοχές που είχε καταλάβει νωρίτερα ο Πύρρος, και ίσως επίσης να κανόνισε μαζί του ότι ενώ ο ίδιος θα κατακτούσε την ανατολή, ο Πύρρος θα κατακτούσε τη δύση, όπου η αυλή των Συρακουσών είχε ήδη προετοιμάσει τα πάντα από τον Οξυφήμη, ο Αγαθοκλής είχε σκοτωθεί και όπου επικρατούσε τόσο μεγάλη σύγχυση που μια τολμηρή επίθεση υπόσχονταν την πιο σίγουρη επιτυχία.

Ο ίδιος ο Δημήτριος κατανάλωσε το χειμώνα 289

Βλέποντας ότι η Ασία θα αντιμετωπιζόταν σύντομα από μια δύναμη τόσο μεγάλη όσο καμία άλλη μετά τον Αλέξανδρο, τρεις βασιλείς, ο Σέλευκος, ο Πτολεμαίος και ο Λυσίμαχος, ενώθηκαν για να πολεμήσουν εναντίον του Δημητρίου. Οι σύμμαχοι κάλεσαν τον Πύρρο να προσχωρήσει στη συμμαχία τους, επισημαίνοντάς του ότι ο οπλισμός του Δημητρίου δεν ήταν ακόμη έτοιμος και ότι ολόκληρη η χώρα του ήταν γεμάτη αναταραχή και ότι δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ο Πύρρος δεν θα εκμεταλλευόταν την ευκαιρία αυτή για να καταλάβει τη Μακεδονία- αν τον άφηνε να περάσει, ο Δημήτριος θα τον ανάγκαζε σύντομα να πολεμήσει στην ίδια τη χώρα του Μώλου για τους ναούς των θεών και για τους τάφους των παππούδων του- δεν του είχαν ήδη αποσπάσει τη γυναίκα του από τα χέρια και μαζί της το νησί της Κέρκυρας; Αυτό του δίνει κάθε δικαίωμα να στραφεί εναντίον του. Ο Πύρρος υποσχέθηκε τη συμμετοχή του.

Ο Δημήτριος ήταν ακόμη απασχολημένος με τις προετοιμασίες του για την εισβολή στην Ασία, όταν ήρθε η είδηση ότι ένας μεγάλος αιγυπτιακός στόλος εμφανίστηκε στα ελληνικά ύδατα, καλώντας παντού τους Έλληνες να επαναστατήσουν- ταυτόχρονα πληροφορήθηκε ότι ο Λυσίμαχος πλησίαζε από τη Θράκη στις ανώτερες περιοχές της Μακεδονίας. Ο Δημήτριος, αναθέτοντας την υπεράσπιση της Ελλάδας στον γιο του Αντίγονο Γονατό, κινήθηκε βιαστικά για να αντιμετωπίσει τον θρακικό στρατό. Εκείνη τη στιγμή ένα πνεύμα δυσαρέσκειας έγινε εμφανές στον στρατό του: μόλις είχε προλάβει να προελάσει, όταν ήρθε η είδηση ότι ο Πύρρος είχε επίσης ξεσηκωθεί εναντίον του, είχε εισβάλει στη Μακεδονία, είχε διεισδύσει στη Βέροια, είχε καταλάβει την πόλη αυτή και είχε στρατοπεδεύσει κάτω από τα τείχη της, ενώ οι στρατηγοί του ερήμωναν την περιοχή μέχρι τη θάλασσα και απειλούσαν την Πέλλα.

Η αναταραχή στο στράτευμα μεγάλωσε- η απροθυμία να πολεμήσει εναντίον του Λυσίμαχου, ο οποίος ανήκε στον στενό κύκλο του Αλεξάνδρου και ήταν διάσημος ήρωας, έγινε γενική- πολλοί επισήμαναν το γεγονός ότι ο γιος του Κάσσανδρου, ο νόμιμος κληρονόμος του βασιλείου, ήταν μαζί του, αυτή η διάθεση του στρατεύματος και ο κίνδυνος που απειλούσε την πρωτεύουσα ώθησαν τον Δημήτριο να στραφεί εναντίον του Πύρρου- αφήνοντας τον Ανδραγάθο να υπερασπιστεί τα σύνορα στην Αμφίπολη, έσπευσε με τον στρατό του να επιστρέψει μέσω του Αξιού στη Βέροια και να στρατοπεδεύσει εναντίον του Πύρρου.

Πολλοί άνθρωποι ήρθαν εδώ από την πόλη, η οποία βρισκόταν στα χέρια των Ηπειρωτών, για να επισκεφθούν τους φίλους και τους συγγενείς τους- ο Πύρρος, έλεγαν, ήταν τόσο ευγενικός και φιλικός όσο και γενναίος, δεν μπορούσαν να επαινέσουν αρκετά τη συμπεριφορά του προς τους πολίτες και τους αιχμαλώτους, Τους συνόδευσαν επίσης οι άνδρες που έστειλε ο Πύρρος, οι οποίοι είπαν ότι τώρα ήταν η ώρα να αποτινάξουν τον βαρύ ζυγό του Δημητρίου και ότι ο Πύρρος άξιζε να βασιλεύσει πάνω στον ευγενέστερο λαό του κόσμου, επειδή ήταν ένας αληθινός στρατιώτης, γεμάτος συγκατάβαση και καλοσύνη, και ο μόνος άνθρωπος που είχε ακόμη συγγένεια με τον ένδοξο οίκο του Αλεξάνδρου. Συνάντησαν ευνοϊκό ακροατήριο και σύντομα ο αριθμός εκείνων που επιθυμούσαν να δουν τον Πύρρο αυξήθηκε σημαντικά. Φόρεσε το κράνος του, που τον διέκρινε από τους άλλους για τον ψηλό σουλτάνο και τα κέρατά του, για να παρουσιαστεί στους Μακεδόνες. Όταν είδαν τον βασιλικό ήρωα περιτριγυρισμένο από τους ίδιους Μακεδόνες και Ηπειρώτες με κλαδιά βελανιδιάς στα κράνη τους, κόλλησαν κι αυτοί κλαδιά βελανιδιάς στα κράνη τους και άρχισαν να βαδίζουν κατά συρροή προς τον Πύρρο, χαιρετώντας τον ως βασιλιά τους και απαιτώντας από αυτόν ένα σύνθημα.

Μάταια ο Δημήτριος εμφανίστηκε στους δρόμους του στρατοπέδου του- του φώναζαν ότι καλά θα κάνει να σκεφτεί να σωθεί, γιατί οι Μακεδόνες είχαν βαρεθεί αυτές τις συνεχείς εκστρατείες για την ευχαρίστησή του. Εν μέσω των γενικών φωνών και των χλευασμών ο Δημήτριος έσπευσε στη σκηνή του, άλλαξε ρούχα και κατέφυγε σχεδόν χωρίς συνοδεία στην Κασσάνδρεια, στην ακτή του Θερμαϊκού κόλπου, και επιβιβάστηκε βιαστικά σε ένα πλοίο για να φτάσει στην Ελλάδα. Η Φίλα, η τόσο συχνά παραμελημένη σύζυγος του φευγάτου βασιλιά, έχασε κάθε ελπίδα διαφυγής- δεν ήθελε να υπομείνει την ατίμωση του συντρόφου της και αυτοκτόνησε με δηλητήριο. Η ανταρσία γινόταν όλο και πιο βίαιη στο στρατόπεδο, όλοι έψαχναν για τον βασιλιά και δεν τον έβρισκαν, άρχισαν να ληστεύουν τη σκηνή του, πάλευαν για τα κοσμήματα που υπήρχαν μέσα σε αυτήν και χτυπούσαν ο ένας τον άλλον, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει πραγματική μάχη και ολόκληρη η σκηνή να κομματιαστεί- τελικά εμφανίστηκε ο Πύρρος, ανέλαβε το στρατόπεδο και γρήγορα αποκατέστησε την τάξη. Τα γεγονότα αυτά έλαβαν χώρα το έβδομο έτος αφότου ο Δημήτριος έγινε βασιλιάς της Μακεδονίας, περίπου το καλοκαίρι ή στις αρχές του φθινοπώρου του 288 π.Χ.

Εν τω μεταξύ ο Πύρρος είχε ανακηρυχθεί βασιλιάς στη Μακεδονία- αλλά εδώ, έχοντας καταλάβει την Αμφίπολη με την προδοσία του Ανδραγάθου, ο Λυσίμαχος έσπευσε και απαίτησε να μοιραστεί η χώρα μεταξύ τους, καθώς η νίκη επί του Δημητρίου ήταν κοινή τους υπόθεση- ακολούθησε διαμάχη, και το θέμα έφτασε κοντά στο να διευθετηθεί με τα όπλα. Ο Πύρρος, κάθε άλλο παρά σίγουρος για τους Μακεδόνες, και βλέποντας τη συμπάθειά τους προς τον παλαιό διοικητή του Αλεξάνδρου, προτίμησε να του προσφέρει μια συνθήκη με την οποία παραχωρούσε στον Λυσίμαχο τα εδάφη κατά μήκος του ποταμού Νέστου (Νες) και ίσως τις περιοχές που κοινώς ονομάζονταν νεοαποκτηθείσα Μακεδονία. Όταν ο Αντίπατρος, γαμπρός του Λυσίμαχου, ο οποίος τώρα ήλπιζε επιτέλους να επανέλθει στο θρόνο του πατέρα του, μαζί με τη σύζυγό του Ευρυδίκη, άρχισε να παραπονιέται πικρά ότι ο ίδιος ο Λυσίμαχος του είχε πάρει τη Μακεδονία, τον θανάτωσε και η κόρη του καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Μεταξύ των Ελλήνων η πτώση του Δημητρίου προκάλεσε ποικίλες κινήσεις, οι οποίες θα είχαν λάβει εξαρχής πιο αποφασιστικό χαρακτήρα, αν ο αιγυπτιακός στόλος δεν είχε περιοριστεί, όπως φαίνεται, στην κατάληψη ορισμένων λιμανιών του Αρχιπελάγους. Αλλού, οι σοβαρότερες διαμαρτυρίες αποτράπηκαν από τις μακεδονικές φρουρές και την εγγύτητα του νεαρού Αντίγονου, ενώ η ισχυρή φρουρά που φαίνεται ότι άφησε στην Κόρινθο διατήρησε την τάξη στην Πελοπόννησο. Ο ίδιος ο Αντίγονος φαίνεται ότι κινήθηκε στο δρόμο προς τη Θεσσαλία, για να παράσχει πιθανή βοήθεια σε ένα βασίλειο που απειλούνταν και από τις δύο πλευρές, αλλά έφτασε πολύ αργά- στη Βοιωτία ο πατέρας του, συνοδευόμενος από λίγους συντρόφους, εμφανίστηκε στο στρατόπεδό του χωρίς να τον αναγνωρίσει κανείς φυγάς. Ο στρατός του γιου, οι φρουρές των επιμέρους πόλεων και οι τυχοδιώκτες που είχαν προσχωρήσει μαζί του του έδωσαν ξανά κάποια δύναμη και το πράγμα άρχισε σύντομα να φαίνεται ότι η παλιά του ευτυχία θα επέστρεφε- προσπάθησε να ξανακερδίσει την κοινή γνώμη και κήρυξε τη Θήβα ελεύθερη, ελπίζοντας να εξασφαλίσει την κατοχή της Βοιωτίας για τον εαυτό του.

Μόνο στην Αθήνα έγινε μια σοβαρή και σημαντική αλλαγή. Αμέσως μόλις έλαβαν την είδηση της πτώσης του Δημητρίου, οι Αθηναίοι ξεσηκώθηκαν για να αποκαταστήσουν την ελευθερία τους. Επικεφαλής αυτού του κινήματος ήταν ο Ολυμπιόδωρος, η δόξα του οποίου έγκειται στο γεγονός ότι, ενώ οι καλύτεροι άνδρες, μετά από άκαρπες προσπάθειες, δεν τολμούσαν πλέον να ελπίζουν σε τίποτα, αυτός βγήκε μπροστά με τολμηρή αποφασιστικότητα και με κίνδυνο της ίδιας του της ζωής. Κάλεσε στα όπλα ακόμη και γέροντες και νέους και τους οδήγησε στη μάχη εναντίον της ισχυρής μακεδονικής φρουράς, την νίκησε και, όταν αυτή υποχώρησε προς τη Μούση, αποφάσισε να εισβάλει στη θέση αυτή- ο γενναίος Λεόκριτος βρέθηκε πρώτος στο τείχος και ο ηρωικός του θάνατος είχε εμπρηστική επίδραση σε όλους- μετά από σύντομη μάχη η Μούση κατακτήθηκε. Και όταν στη συνέχεια οι Μακεδόνες, που βρίσκονταν μάλλον στην Κόρινθο, έκαναν άμεση εισβολή στην Αττική, ο Ολυμπιόδωρος στάθηκε απέναντί τους, κάλεσε σε ελευθερία και τους κατοίκους της Ελευσίνας και νίκησε τους αντιπάλους τους στην κεφαλή.

Αλλά τότε ήρθε η είδηση ότι ο Δημήτριος είχε ενωθεί με τον γιο του, είχε συγκεντρώσει και πάλι στρατό άνω των 10.000 ανδρών και βάδιζε προς την Αθήνα- η αντίσταση σε μια τέτοια δύναμη φαινόταν αδύνατη. Απευθύνθηκαν σε όλα τα κόμματα για βοήθεια, και οι επιγραφές που μας έχουν φτάσει αποδεικνύουν ότι απευθύνθηκαν ακόμη και στον Σπάρτοκα, βασιλιά του Βοσπόρου, και στον Ωδολέοντα, βασιλιά των πεζών, οι οποίοι και οι δύο τους υποσχέθηκαν τα καλύτερα, ο πρώτος στέλνοντας 15.000 μεντίνες, ο δεύτερος 7.500 μεντίνες ψωμί. Κυρίως όμως ο Πύρρος, στον οποίο απευθύνθηκαν, υποσχέθηκε τη βοήθειά του- είχαν αποφασίσει να αμυνθούν μέχρι την τελευταία ευκαιρία. Ο Δημήτριος πλησίασε την πόλη και προχώρησε στην πολιορκία της με τον πιο ενεργητικό τρόπο. Τότε, λέγεται, οι Αθηναίοι έστειλαν σ' αυτόν τον Κράτη, ο οποίος ήταν τότε ιδιαίτερα σεβαστός, έναν άνδρα που, εν μέρει με τη μεσολάβησή του υπέρ των Αθηναίων, εν μέρει επισημαίνοντας τι ήταν τώρα πιο συμφέρον για τον Δημήτριο, τον έπεισε να άρει την πολιορκία και να αναχωρήσει με όλα τα συγκεντρωμένα πλοία του, 11.000 πεζικάριους και κάποιο αριθμό ιππέων για την Ασία. Ο Δημήτριος σίγουρα δεν είχε εγκαταλείψει άσκοπα την πολιορκία της πόλης, η κατάληψη της οποίας του εξασφάλιζε την πρωτοκαθεδρία στην Ελλάδα- είναι ορθότερο να υποθέσουμε ότι ο Πύρρος πλησίαζε ήδη και ότι η είδηση αυτή έδωσε βαρύτητα στα λόγια του Κράτη- ίσως ο Δημήτριος να υποχώρησε στον Πειραιά ή ίσως στην Κόρινθο.

Επιτέλους έφτασε ο Πύρρος, οι Αθηναίοι τον υποδέχτηκαν με κραυγές χαράς και του άνοιξαν την ακρόπολη για να κάνει μια προσφορά στην Αθηνά- κατεβαίνοντας από εκεί πίσω είπε ότι τους ευχαρίστησε για την εμπιστοσύνη τους, αλλά σκέφτηκε ότι αν ήταν έξυπνοι δεν θα άνοιγαν τις πύλες τους σε κανέναν ηγεμόνα.

Αργότερα, πιθανότατα στο τέλος του καλοκαιριού του 287 π.Χ., συνήψε συμφωνία με τον Δημήτριο, το περιεχόμενο της οποίας κρατήθηκε μυστικό ακόμη και από τους ίδιους τους Αθηναίους. Οι όροι της συμφωνίας δεν μπορούσαν παρά να είναι ότι ο Δημήτριος παραιτήθηκε από τις διεκδικήσεις του στη Μακεδονία και ο Πύρρος τον αναγνώρισε ως κύριο της Θεσσαλίας και των ελληνικών κρατών που βρίσκονταν πλέον υπό την κυριαρχία του, συμπεριλαμβανομένης της κατοχής της Σαλαμίνας, του Μονάχου και του Πειραιά, ενώ η ίδια η Αθήνα κηρύχθηκε ελεύθερη και ανεξάρτητη και από τους δύο.

Παρά την ειρήνη που είχε συναφθεί με τον Δημήτριο, ο Πύρρος, όταν ξεκίνησε να πολεμήσει στην Ασία, ακολουθώντας τις υποδείξεις του Λυσίμαχου και θέλοντας να κερδίσει την εύνοια των Μακεδόνων με την κατάκτηση, προκάλεσε (πιθανότατα το 286 π.Χ.) την υποχώρηση της Θεσσαλίας και επιτέθηκε σε πολλές πόλεις στις οποίες ο Δημήτριος και ο Αντίγονος είχαν ακόμη φρουρές, έτσι ώστε ο Αντίγονος μπόρεσε να κρατήσει μόνο την οχυρωμένη Δημητριάδα. Με τη συνθήκη την οποία ο Μολοσσός βασιλιάς παραβίασε τώρα τόσο θρασύτατα απογοήτευσε βαθιά τους Αθηναίους, οι οποίοι ήλπιζαν σταθερά να αποκτήσουν όχι μόνο τη Μούσα, αλλά και τη Μουνιχία και τον Πειραιά, και οι οποίοι τώρα προσκολλήθηκαν περισσότερο στον Λυσίμαχο, ο οποίος τους υποσχέθηκε κάθε είδους εύνοια.

Ο Λυσίμαχος εργάστηκε εξίσου σκληρά για να στρέψει τα μυαλά των Μακεδόνων μακριά από τον Πύρρο- ο βασιλιάς των Παιόνων, ο Αβδολέοντας, κράτησε το μέρος του, οι πόλεμοι του γιου του ενίσχυσαν το θάρρος του στη Μικρά Ασία, και διέταξε να καταδιώξουν τον φυγά Δημήτριο ακόμη και εκτός του βασιλείου του. Όταν ο Δημήτριος παγιδεύτηκε στην Κιλικία και κατέστη σχεδόν εντελώς ακίνδυνος, ο Λυσίμαχος στράφηκε εναντίον της Μακεδονίας με τη ρητή πρόθεση να πάρει το στέμμα της περιοχής αυτής από τον Πύρρο. Ο Πύρρος είχε στρατοπεδεύσει στα ορεινά περίχωρα της Έδεσσας- ο Λυσίμαχος τον περικύκλωσε, του απέκοψε όλες τις προμήθειες και τον οδήγησε σε μεγάλη ένδεια.

Ταυτόχρονα, ο Λυσίμαχος προσπάθησε να κερδίσει τους πρώτους εκπροσώπους της μακεδονικής αριστοκρατίας στο πλευρό του, εν μέρει γραπτώς, εν μέρει προφορικώς, αποδεικνύοντάς τους πόσο ταπεινωτικό ήταν το γεγονός ότι ένας ξένος, ο βασιλιάς των Μολοσσών, οι πρόγονοι του οποίου ήταν πάντα υποταγμένοι στους Μακεδόνες, κατείχε τώρα το βασίλειο του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου και οι ίδιοι οι Μακεδόνες τον είχαν επιλέξει για να το κάνει, απομακρυνόμενος από τον φίλο και σύντροφο μάχης του μεγάλου βασιλιά τους, τώρα ήταν καιρός οι Μακεδόνες, σε ανάμνηση της αρχαίας τους δόξας, να επιστρέψουν σε εκείνους που την είχαν κερδίσει μαζί τους στα πεδία των μαχών.

Η φήμη του Λυσίμαχου και ακόμη περισσότερο τα χρήματά του βρήκαν το δρόμο τους σε κάθε γωνιά- μια κίνηση υπέρ του Θράκα βασιλιά εμφανίστηκε παντού μεταξύ των ευγενών και του λαού- ο Πύρρος είδε ότι ήταν αδύνατο να κρατήσει τη θέση του κοντά στην Έδεσσα και υποχώρησε στα σύνορα της Ηπείρου- άρχισαν διαπραγματεύσεις με τον Αντίγονο, ο οποίος, εκμεταλλευόμενος τις ευνοϊκές συνθήκες, βρισκόταν ήδη στη Θεσσαλία. Ο Λυσίμαχος βάδισε προς τους συνδυασμένους στρατούς και των δύο και κέρδισε τη μάχη. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Λυσίμαχος ερήμωσε επίσης ολόκληρη την Ήπειρο, πιθανότατα αμέσως μετά την εκδίωξη του Πύρρου από τη Μακεδονία, και έφθασε στους τάφους των βασιλέων. Κατά συνέπεια, ο Πύρρος παραιτήθηκε τελικά από τον μακεδονικό θρόνο και η Θεσσαλία, με εξαίρεση τον Δημητριάδη, και το μακεδονικό βασίλειο (το 285 π.Χ.) πέρασαν στα χέρια του Λυσίμαχου.

Πρόσκληση του Πύρρου στην Ιταλία

Στις αρχές του 281 π.Χ. Οι Ταραντίνοι, πιεζόμενοι έντονα από τους Ρωμαίους, αναφερόμενοι στις προηγούμενες σχέσεις τους και σε μια χάρη που είχαν κάνει στον Πύρρο (όταν αυτός βρισκόταν σε πόλεμο με την Κέρκυρα του έστειλαν στόλο προς βοήθεια), έπεισαν τον Πύρρο μέσω των πρεσβευτών τους να συμμετάσχει στον πόλεμο μαζί τους και του επεσήμαναν κυρίως ότι η Ιταλία ήταν ίση σε πλούτο με όλη την Ελλάδα και ότι, επιπλέον, ήταν ενάντια στον θεϊκό νόμο να αρνηθεί τους φίλους του που είχαν έρθει εκείνη τη στιγμή ως επαίτες για προστασία.

Ο Πύρρος, ο οποίος εκείνη την εποχή παρακολουθούσε με αυξανόμενη προσοχή τον αγώνα που είχε αρχίσει ο Σέλευκος εναντίον του Λυσίμαχου, ο οποίος του είχε αρπάξει το στέμμα της Μακεδονίας, περιμένοντας πιθανώς μόνο μια κατάλληλη στιγμή για να αποφασίσει υπέρ του στην Ευρώπη αυτόν τον αγώνα που έγερνε πότε-πότε από την άλλη πλευρά στην Ασία, απέρριψε αυτή την προσφορά του Τάραντα. Αλλά μετά τη νίκη που κέρδισε ο ισχυρός Σέλευκος στη μάχη του Κουρουπεντίου τον Μάρτιο του 281 π.Χ., στην οποία σκοτώθηκε ο Λυσίμαχος, και αφού ο Σέλευκος είχε εκφράσει την πρόθεσή του να πάει στη Μακεδονία, οι ελπίδες του έπαψαν να υπάρχουν, και το καλοκαίρι του 281 π.Χ. οι Ταραντίνοι ανανέωσαν ακόμη πιο εμφατικά το αίτημά τους, εκείνος συναίνεσε.

Η δολοφονία του Σέλευκου από τον Πτολεμαίο Κεραυνό και η άνοδός του στο θρόνο της Θράκης στα τέλη του 281 π.Χ. προκάλεσαν πλήρη αλλαγή στη θέση του Πύρρου: η Μακεδονία είχε πλέον στερηθεί τον επικεφαλής της, ο στρατός των Μολοσσών ήταν πλησιέστερος και πιο έτοιμος για πόλεμο, αλλά η συνθήκη που είχε συναφθεί με τον Τάραντα και μια ακόμη πιο προωθημένη μονάδα καθιστούσαν την εκστρατεία στην Ιταλία αναπόφευκτη.

Επομένως, ο Πύρρος δεν μπορούσε πλέον να ελπίζει ότι θα κατακτούσε και πάλι τη Μακεδονία και, όσον αφορά την Ανατολή, ότι θα κατείχε μια θέση που θα ικανοποιούσε τη δίψα του για δραστηριότητα και δόξα- έπρεπε να αναζητήσει ένα νέο πεδίο για τις στρατιές του. Ο πόλεμος στην Ιταλία είχε έρθει την κατάλληλη στιγμή. Εκεί τον τραβούσε η μνήμη του Αλέξανδρου Μολοσσού- εκεί αυτός, απόγονος του Αχιλλέα, ήταν ο υπερασπιστής του ελληνισμού ενάντια στους βαρβάρους, ενάντια στους απογόνους του Ίλιου. Όλη η σύλληψη θα ανταποκρινόταν με συμπάθεια σε αυτόν τον πόλεμο. Εκεί θα συναντούσε τους Ρωμαίους, των οποίων το θάρρος και η στρατιωτική δόξα ήταν τόσο φημισμένα που άξιζε να πολεμήσει μαζί τους. Όταν θα νικούσε την Ιταλία, θα είχε την εύφορη Σικελία, και μαζί με τη Σικελία ταυτόχρονα το περίφημο σχέδιο του Αγαθοκλή για τον Πουνικό - μια εύκολη νίκη επί της Καρχηδόνας, μια κυριαρχία στη μακρινή Λιβύη. Αυτές οι μεγάλες ελπίδες, αυτή η κυριαρχία στη Δύση του φάνηκαν ως πλούσια ανταμοιβή για τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες στην Ανατολή.

Έτσι συμφώνησε στο κάλεσμα των Ταραντινών- ωστόσο, ο βασιλιάς δεν ήθελε να πάει εκεί μόνο ως στρατηγός χωρίς τα στρατεύματά του, όπως είχε προτείνει η πρώτη πρεσβεία. Οι Ταραντίνοι δέχτηκαν με χαρά τους όρους που έθεσε ο Πύρρος για να εξασφαλίσει την επιτυχία του, του επέτρεψαν να φέρει μαζί του όσα στρατεύματα έκρινε απαραίτητα- ο Τάραντας από την πλευρά του ανέλαβε να στείλει πλοία για τη διάβαση, τον διόρισε στρατηγό με απεριόριστη εξουσία και έπρεπε να αναλάβει τη φρουρά των Ηπειρωτών στην πόλη. Τέλος, συμφωνήθηκε ότι ο βασιλιάς θα παρέμενε στην Ιταλία μόνο για όσο χρονικό διάστημα αυτό αποδεικνυόταν αναγκαίο- ο όρος αυτός τέθηκε προκειμένου να απομακρυνθεί κάθε φόβος για την αυτονομία της δημοκρατίας.

Με αυτό το μήνυμα ο Πύρρος για να συνάψει συνθήκη με τον Τάραντα ο Θεσσαλός Κυνηγός μαζί με μερικούς από τους πρέσβεις που έφτασαν σε αυτόν, κρατώντας τους άλλους μαζί του, σαν να ήθελε να χρησιμοποιήσει τη βοήθειά τους σε περαιτέρω εξοπλισμούς, στην πραγματικότητα με σκοπό να τους εξασφαλίσει ως ομήρους ενόψει της εκπλήρωσης των όρων που έθεταν οι Ταραντίνοι. Οι Κινέοι ακολούθησαν ήδη από το φθινόπωρο του 281 π.Χ. την πρώτη μεταφορά με στρατεύματα που αριθμούσαν 3 χιλιάδες άνδρες, με επικεφαλής τον Μίλωνα (τους ανατέθηκε η ακρόπολη, κατέλαβαν τα τείχη της πόλης). Οι Ταραντίνοι χάρηκαν που απαλλάχθηκαν από την επαχθή υπηρεσία της φρουράς και προθυμοποιήθηκαν να προμηθεύσουν τα ξένα στρατεύματα με εφόδια.

Μόλις ο Ηπειρώτης πολέμαρχος Μύλων και μέρος του στρατού του βασιλιά αποβιβάστηκαν στην Ιταλία, ήρθε αντιμέτωπος με τον ύπατο Λούκιο Αιμίλιο Μπαρμπούλα και επιτέθηκε στον στρατό του καθώς κινούνταν κατά μήκος ενός στενού δρόμου κατά μήκος της ακτής της θάλασσας. Στη μία πλευρά του δρόμου υπήρχαν βουνά, ενώ στην άλλη ήταν αγκυροβολημένος ένας ταραντινικός στόλος που πυροβολούσε με σκορπιούς τους Ρωμαίους. Ο Λούκιος Αιμίλιος κάλυψε τότε το πλευρό του στρατού του με αιχμαλωτισμένους Ταραντινούς και ανάγκασε έτσι τον εχθρό να σταματήσει τα πυρά, και στη συνέχεια οδήγησε τον στρατό εκτός κινδύνου. Η έλευση του χειμώνα ανέστειλε τις εχθροπραξίες των Ρωμαίων με τον Τάραντα.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 281

Οι σχέσεις ήταν τεταμένες στον ύψιστο βαθμό- όλα εξαρτιόνταν από το τι θα αποφάσιζε ο Πύρρος. Η ευκαιρία κατάληψης της Μακεδονίας τον ευνοούσε τώρα, φυσικά, περισσότερο από ποτέ- δεν θεωρούσε σε καμία περίπτωση ότι δεσμευόταν από τις υποχρεώσεις που είχαν αναληφθεί στον Τάραντα και ήταν έτοιμος να πολεμήσει εναντίον του Πτολεμαίου Κεραυνού. Ωστόσο, ποιο πλεονέκτημα θα αποκόμιζε ο Αντίγονος αν ο Πτολεμαίος νικούσε τον Πύρρο; Ναι, ήταν επίσης επιθυμητό για τον Αντίοχο να απομακρύνει τον θαρραλέο, πολεμοχαρή βασιλιά από τις ανατολικές συνθήκες, αν ήταν δυνατόν- ο Πτολεμαίος, τέλος, έπρεπε να απαλλαγεί πάση θυσία από αυτόν τον εξαιρετικά επικίνδυνο αντίπαλο. Τα πιο ετερόκλητα συμφέροντα ενώθηκαν για να διευκολύνουν την πορεία του Πύρρου στην Ιταλία. Ο ίδιος ο βασιλιάς πείστηκε επιτέλους ότι οι ελπίδες του για επιτυχία στη γειτονική χώρα ήταν ελάχιστες- λίγα χρόνια νωρίτερα έπρεπε ήδη να βιώσει την περήφανη απέχθεια των Μακεδόνων- και τι ήταν η κατάληψη της Μακεδονίας, που είχε εξαντληθεί από τόσους πολέμους και εσωτερικές αναταραχές, σε σύγκριση με τις ελπίδες αυτές στη Δύση, σε σύγκριση με τις πλούσιες ελληνικές πόλεις της Ιταλίας, με τη Σικελία, τη Σαρδηνία, την Καρχηδόνα, σε σύγκριση με τη δόξα της νίκης που είχε κατακτηθεί επί της Ρώμης. Και έτσι ο Πύρρος συνήψε συνθήκες με τις ενδιαφερόμενες δυνάμεις με τους πιο ευνοϊκούς όρους: Ο Αντίοχος του κατέβαλε χρηματική επιχορήγηση για τη διεξαγωγή του πολέμου, ο Αντίγονος τον προμήθευσε με πλοία για το πέρασμα στην Ιταλία, ο δε Κεραυνός ανέλαβε να δώσει στον βασιλιά για δύο χρόνια να πορευτεί στην Ιταλία, μολονότι ο ίδιος είχε πλέον απόλυτη ανάγκη από στρατό, 5000 πεζούς, 4000 ιππείς και 50 ελέφαντες, και, εκτός του ότι τον πάντρεψε με την κόρη του (αν και ορισμένοι μελετητές απορρίπτουν το ίδιο το γεγονός αυτού του γάμου), ανέλαβε να εγγυηθεί το βασίλειο της Ηπείρου για όσο διάστημα θα απουσίαζε ο Πύρρος.

Αυτές οι διαπραγματεύσεις και όλες οι προετοιμασίες ολοκληρώθηκαν πριν από την άνοιξη του 280. Έθεσε τον νεαρό γιο του Πτολεμαίο επικεφαλής του βασιλείου. Χωρίς να περιμένει τις ανοιξιάτικες καταιγίδες, βγήκε στη θάλασσα με έναν στρατό από 20.000 πεζούς, 2000 τοξότες, 500 σφενδόνες, 3000 ιππείς και 20 πολεμικούς ελέφαντες. Ένας βόρειος τυφώνας πρόλαβε τον στόλο στη μέση του Ιονίου πελάγους και τον σκόρπισε- τα περισσότερα πλοία ναυάγησαν στα βράχια και τις αβαθείς, μόνο το πλοίο του βασιλιά κατάφερε με μεγάλη δυσκολία να πλησιάσει τις ιταλικές ακτές- αλλά δεν υπήρχε τρόπος να αποβιβαστεί- ο άνεμος άλλαξε και απειλούσε να παρασύρει εντελώς το πλοίο- τότε ήρθε ακόμα η νύχτα- ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο να εκτεθεί ξανά στα άγρια κύματα και τον τυφώνα. Ο Πύρρος έπεσε στη θάλασσα και άρχισε να κολυμπάει στην ακτή- ήταν μια πολύ απελπισμένη πράξη- τον έδιωχνε από την ακτή η τρομερή δύναμη της καταιγίδας- τελικά, την αυγή, ο άνεμος και η θάλασσα ηρέμησαν, και ο εξαντλημένος βασιλιάς παρασύρθηκε από τα κύματα στην ακτή της Μεσσαπίας. Εκεί τον υποδέχθηκαν με φιλοξενία. Σιγά σιγά άρχισαν να συγκεντρώνονται κάποια από τα επιζώντα πλοία και αποβίβασαν 2000 άνδρες πεζικού, λίγους ιππείς και δύο ελέφαντες. Ο Πύρρος έσπευσε μαζί τους στον Τάραντα- ο Σινέρος βγήκε να τον συναντήσει με 3000 απεσταλμένους Ηπειρώτες- ο βασιλιάς μπήκε στην πόλη υπό τις ενθουσιώδεις επευφημίες του λαού. Ήθελε μόνο να περιμένει την άφιξη των καταιγιστικών πλοίων και στη συνέχεια να αναλάβει με ζήλο τον αγώνα.

Η εμφάνιση του Πύρρου στην Ιταλία προκάλεσε εξαιρετική εντύπωση εκεί και έδωσε στους συμμάχους εμπιστοσύνη στην επιτυχία. Εκτός από τον Τάραντα, ο Πύρρος υποστηρίχθηκε από τον Μεταπόντιο και την Ηράκλεια.

Ο πόλεμος του Πύρρου με τη Ρώμη

Μαθαίνοντας την εμφάνιση του Πύρρου, οι Ρωμαίοι φρόντισαν πρώτα να κηρύξουν τον πόλεμο στον Πύρρο σύμφωνα με όλες τις διατυπώσεις του ρωμαϊκού καταστατικού: βρήκαν κάποιον Ηπειρώτη αποστάτη και τον ανάγκασαν να αγοράσει στον εαυτό του ένα κομμάτι γης, το οποίο αναγνωρίστηκε ως ηπειρώτικη περιοχή- και σε αυτή την "εχθρική χώρα", ο Φήκης έριξε μια αιματοβαμμένη λόγχη. Ο πόλεμος είχε πλέον κηρυχθεί και ο ύπατος Publius Valerius Levinus έσπευσε στη Λουκανία. Ο βασιλιάς δεν είχε ακόμη ξεκινήσει την πορεία του και ο Λεβίνος άφησε τη Λουκανία ανενόχλητος, λεηλατώντας τον πληθυσμό της και προειδοποιώντας όλους τους άλλους για την τύχη που τους περίμενε. Ήταν επίσης σημαντικό ότι ο Ρήγιος, φοβούμενος τόσο τον Πύρρο όσο και την Καρχηδόνα, ζήτησε μια ρωμαϊκή φρουρά- ο ύπατος έστειλε εκεί έναν στρατιωτικό τριβούνο, τον Decius Vibellius, με 4000 άνδρες της λεγεώνας της Καμπανίας- χάρη σ' αυτό η επικοινωνία με τη Σικελία ήταν στην εξουσία των Ρωμαίων. Με τη βοήθεια του Regius και του γειτονικού Locras, που επίσης είχε καταληφθεί από ρωμαϊκό απόσπασμα, οι Bruttii στα μετόπισθεν κρατούνταν σε φόβο. Ο ύπατος κινήθηκε κατά μήκος του δρόμου προς τον Τάραντα.

Τα πλοία με τα εναπομείναντα υπολείμματα του ηπειρώτικου στρατού είχαν μόλις φθάσει στον Τάραντα όταν ο βασιλιάς Πύρρος άρχισε τις στρατιωτικές διαταγές του. Οι πολίτες ήταν εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με το γεγονός ότι ο στρατός του βασιλιά είχε στρατοπεδεύσει εκεί- πολλά παράπονα διατυπώθηκαν για τη βία που δέχονταν οι γυναίκες και τα αγόρια. Ακολούθησε η στρατολόγηση πολιτών του Τάραντα, προκειμένου να καλυφθούν τα κενά που προκάλεσε το ναυάγιο και να υποσχεθεί η πίστη των εναπομεινάντων πολιτών. Όταν οι μη μαχητές άρχισαν να διαφεύγουν, οι πύλες κλειδώθηκαν, επιπλέον απαγορεύτηκαν οι εύθυμες συνεδριάσεις και οι γιορτές, τα γυμναστήρια έκλεισαν, όλοι οι πολίτες επιστρατεύτηκαν για τα όπλα και εκπαιδεύτηκαν, η στρατολόγηση συνεχίστηκε με κάθε αυστηρότητα και όταν έκλεισε το θέατρο σταμάτησαν και οι δημόσιες συγκεντρώσεις. Τότε ακριβώς δικαιώθηκαν όλες οι φρικαλεότητες που είχαν από καιρό προβλεφθεί- οι ελεύθεροι άνθρωποι έγιναν δούλοι εκείνου που είχαν συμβληθεί για πόλεμο με δικά τους έξοδα- μετά από αυτό μετάνιωσαν πολύ που τον κάλεσαν, που δεν συμφώνησαν σε μια συμφέρουσα ειρήνη με τον Αιμίλιο. Ο Πύρρος εν μέρει εξάλειψε τους πιο ισχυρούς πολίτες που θα μπορούσαν να είναι επικεφαλής των δυσαρεστημένων, εν μέρει τους έστειλε μακριά με διάφορες προφάσεις στην Ήπειρο. Μόνο ο Αρίσταρχος, που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στους κατοίκους, διακρίθηκε από τον βασιλιά με κάθε τρόπο- όταν όμως συνέχισε να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των πολιτών, ο βασιλιάς τον έστειλε και αυτόν στην Ήπειρο- ο Αρίσταρχος έφυγε και έσπευσε στη Ρώμη.

Αυτή ήταν η θέση του Πύρρου στην Τάρεντα. Κοίταζε με περιφρόνηση αυτούς τους πολίτες, αυτούς τους δημοκρατικούς- η δυσπιστία τους, η δειλή τους δειλία, η ύπουλη, ύποπτη βιασύνη αυτών των πλούσιων εργοστασιάρχων και μικροπωλητών τον εμπόδιζαν σε κάθε του βήμα. Ο ρωμαϊκός στρατός βάδιζε προς τη Σύριδα, και κανένας από τους Ιταλούς συμμάχους, που είχαν υποσχεθεί να φέρουν σημαντική πολιτοφυλακή, δεν είχε εμφανιστεί ακόμη. Ο Πύρρος θεώρησε ντροπή να παραμείνει περισσότερο στον Τάραντα, θα ήταν κηλίδα στη φήμη του- στην πατρίδα του ο βασιλιάς φημιζόταν ως αετός- τόσο γενναία είχε επιτεθεί κάποτε στον εχθρό, αλλά εδώ ο εχθρός, τρομοκρατώντας τους πάντες, ερχόταν εναντίον του- αυτός ο Τάραντος σαν να τον έκανε να αλλάξει το δίκιο του, τον έβαλε από την αρχή σε λάθος θέση. Οδήγησε τα στρατεύματα στην Ηράκλεια, αλλά προσπάθησε να αναβάλει μέχρι να πλησιάσουν οι σύμμαχοι. Ο βασιλιάς έστειλε την ακόλουθη πρόταση στον Λεβίνο: ήταν πρόθυμος ως διαιτητής να ακούσει τα παράπονα των Ρωμαίων κατά του Τάρεντου και να διευθετήσει την υπόθεση δίκαια. Ο ύπατος είχε αντιρρήσεις για αυτό: Ο ίδιος ο Πύρρος πρέπει ακόμη πρώτα απ' όλα να απαντήσει για το γεγονός ότι ήρθε στην Ιταλία- δεν υπάρχει χρόνος για διαπραγματεύσεις τώρα, ο θεός Άρης μόνος του θα αποφασίσει για την υπόθεσή τους. Οι Ρωμαίοι, εν τω μεταξύ, πλησίασαν στη Σύριδα και στρατοπέδευσαν εκεί. Ο ύπατος διέταξε να συνοδεύσουν τους συλληφθέντες εχθρικούς κατασκόπους στο στρατόπεδο μέσα από τις τάξεις των στρατιωτών του: αν κάποιος από τους Ηπειρώτες ήθελε ακόμη να δει τα στρατεύματά του, ας έρθει- έπειτα τους άφησε να φύγουν.

Ο Πύρρος τοποθετήθηκε στην αριστερή πλευρά του ποταμού- ανέβηκε στην όχθη- κοίταξε έκπληκτος το ρωμαϊκό στρατόπεδο- δεν ήταν καθόλου βάρβαροι. Εν όψει ενός τέτοιου εχθρού ήταν απαραίτητο να ληφθούν προφυλάξεις. Ο βασιλιάς περίμενε ακόμη να πλησιάσουν οι σύμμαχοι, και εν τω μεταξύ ο εχθρός στη χώρα του εχθρού πιθανώς σύντομα θα υποβαλλόταν σε κακουχίες- ο Πύρρος επομένως απέφυγε τη μάχη. Όμως ο ίδιος ο ύπατος επιθυμούσε να τον αναγκάσει σε μάχη- προκειμένου να καταλαγιάσει ο φόβος που είχε ενσταλάξει στους άνδρες το όνομα του Πύρρου, οι φάλαγγες και οι ελέφαντες, φάνηκε καλύτερο να επιτεθεί στον ίδιο τον εχθρό. Ο ποταμός χώριζε τους δύο στρατούς. Η εγγύτητα ενός από τα εχθρικά αποσπάσματα εμπόδιζε το πεζικό να περάσει, οπότε ο ύπατος διέταξε το ιππικό του να διασχίσει το ποτάμι πιο πάνω στο ρεύμα και να επιτεθεί στα νώτα του εν λόγω αποσπάσματος. Μπερδεμένο, το τελευταίο υποχώρησε και το ρωμαϊκό πεζικό άρχισε αμέσως να διασχίζει το απροστάτευτο τμήμα του ποταμού. Ο βασιλιάς έσπευσε να μετακινήσει τον στρατό του σε σχηματισμό με τους ελέφαντες μπροστά, οδηγώντας τους 3000 ιππείς του έσπευσε στη διάβαση - ο εχθρός από αυτή την πλευρά την είχε ήδη καταλάβει. Ο Πύρρος όρμησε πάνω στο ρωμαϊκό ιππικό που προχωρούσε σε στενές γραμμές- καλπάζοντας προχώρησε και άρχισε μια αιματηρή μάχη, ξεσπώντας πότε πότε σε μια λυσσαλέα αψιμαχία, κατευθύνοντας ταυτόχρονα με τη μεγαλύτερη σύνεση την κίνηση των στρατευμάτων του. Ένας από τους εχθρικούς καβαλάρηδες πάνω σε ένα κορακοειδές άλογο, που έτρεχε από καιρό προς τον βασιλιά, τον έφτασε επιτέλους, διαπέρασε το άλογό του και, όταν μαζί με αυτό ο Πύρρος έπεσε στο έδαφος, ο ίδιος ο καβαλάρης κατεβάστηκε και διαπέρασε. Ωστόσο, βλέποντας τον πεσμένο βασιλιά, ένα μέρος του ιππικού τον μισοφύλαξε. Ο Πύρρος, μετά από συμβουλή των φίλων του, αντάλλαξε βιαστικά την αστραφτερή πανοπλία του με εκείνη του Μεγακλή, και ενώ ο τελευταίος, ορμώντας μέσα στις γραμμές σαν βασιλιάς, προκάλεσε και πάλι τρόμο εκεί, και εδώ θάρρος, ο ίδιος έγινε αρχηγός της φάλαγγας. Χτύπησαν τον εχθρό με όλη τη γιγαντιαία δύναμη- αλλά οι Ρωμαίοι άντεξαν την πίεση, και τότε οι ίδιοι πήγαν σε επίθεση, αλλά αποκρούστηκαν από την κλειστή φάλαγγα. Ενώ έτσι οι πολεμιστές επιτίθονταν και υποχωρούσαν εναλλάξ επτά φορές, ο Μεγακλής έγινε στόχος επανειλημμένων βολών, και τελικά χτυπήθηκε μέχρι θανάτου και απογυμνώθηκε από τη βασιλική του πανοπλία- μεταφέρθηκαν πανηγυρικά μέσα από τις ρωμαϊκές τάξεις - ο Πύρρος είχε πέσει! Ανοίγοντας το πρόσωπό του, ιππεύοντας μέσα από τις γραμμές, μιλώντας στους στρατιώτες, ο βασιλιάς μόλις που πρόλαβε να καθησυχάσει τους τρομαγμένους πολεμιστές του, καθώς το ρωμαϊκό ιππικό προχωρούσε ήδη, προκειμένου να υποστηρίξει μια νέα επίθεση των λεγεώνων. Τώρα επιτέλους ο Πύρρος διέταξε να μπουν στη μάχη ελέφαντες- μπροστά στην αγριότητα και τον βρυχηθμό των τεράτων που πρωτοεμφανίστηκαν, άνδρες και άλογα με έξαλλο τρόμο στράφηκαν σε φυγή- οι Θεσσαλοί ιππείς όρμησαν πίσω τους, εκδικούμενοι την ντροπή της πρώτης αψιμαχίας. Το ρωμαϊκό ιππικό στη φυγή του τράβηξε επίσης πίσω του λεγεώνες- άρχισε η φρικτή σφαγή- πιθανότατα, κανείς δεν θα είχε επιζήσει, αν ένα από τα τραυματισμένα ζώα δεν γύριζε πίσω και με το βρυχηθμό του δεν αναστάτωνε τα υπόλοιπα, ώστε να μην είναι βολικό να το καταδιώξουν περαιτέρω. Ο Λεβίν υπέστη αποφασιστική ήττα- αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το στρατόπεδό του- τα υπολείμματα του διασκορπισμένου στρατού του κατέφυγαν στην Απουλία. Εκεί η απέραντη ρωμαϊκή Βενουσία χρησίμευσε ως καταφύγιο για τα ηττημένα στρατεύματα, επιτρέποντάς τους να ενωθούν με τον στρατό του Αιμίλιου στη Σαμνία, ο οποίος πολεμούσε με τον βαθμό του προξένου. Μέχρι τότε ο ύπατος έπρεπε να λάβει μια θέση που, σε περίπτωση ακραίας κατάστασης, θα μπορούσε να υπερασπιστεί.

Ο Πύρρος κέρδισε μια σκληρή νίκη, αλλά με μεγάλες απώλειες: οι καλύτεροι στρατιώτες του, περίπου 3.000 άνδρες, και οι πιο ικανοί διοικητές του έπεσαν. Όχι άδικα είπε σε όσους τον συνεχάρησαν: "Μια ακόμη τέτοια νίκη και θα πρέπει να επιστρέψω μόνος μου στην Ήπειρο". Οι Ιταλοί φοβόντουσαν ήδη το όνομα των Ρωμαίων, και σε αυτή τη μάχη ο βασιλιάς κατανόησε όλη τη σιδερένια δύναμη του πολεμικού τους συστήματος και της πειθαρχίας τους. Επισκεπτόμενος την επόμενη ημέρα το πεδίο της μάχης και επιθεωρώντας τις τάξεις των πεσόντων, δεν βρήκε ούτε έναν Ρωμαίο να βρίσκεται με την πλάτη στον εχθρό. "Με τέτοιους στρατιώτες", αναφώνησε, "ο κόσμος θα ήταν δικός μου και θα ανήκε στους Ρωμαίους αν ήμουν διοικητής τους. Πραγματικά ήταν ένας πολύ διαφορετικός λαός από εκείνους της Ανατολής- τέτοιο θάρρος δεν υπήρχε ούτε στους Έλληνες μισθοφόρους ούτε στους υπερόπτες Μακεδόνες. Όταν, σύμφωνα με το έθιμο των Μακεδόνων διοικητών, κάλεσε τους αιχμαλώτους να μπουν στην υπηρεσία του, κανένας τους δεν συμφώνησε- τους σεβάστηκε και τους άφησε αδέσμευτους. Ο βασιλιάς διέταξε να ταφούν οι πεσόντες Ρωμαίοι με όλες τις τιμές- ήταν 7000.

Με αυτή την αποφασιστική νίκη ο Πύρρος άνοιξε την εκστρατεία του- δικαίωσε τις μεγάλες προσδοκίες που είχε δημιουργήσει το όνομά του- οι μέχρι τότε δειλοί εχθροί της Ρώμης σηκώθηκαν τώρα πρόθυμα να πολεμήσουν υπό τις διαταγές του νικητή διοικητή. Ο βασιλιάς τους επέπληξε επειδή δεν εμφανίστηκαν νωρίτερα και δεν βοήθησαν να διεκδικήσουν τα λάφυρα, μερικά από τα οποία τους είχε δώσει, αλλά με τέτοιους όρους που προσέλκυσαν τις καρδιές των Ιταλών προς το μέρος του. Οι πόλεις της νότιας Ιταλίας του παραδόθηκαν. Οι Λοκροί παρέδωσαν τη ρωμαϊκή φρουρά στον Πύρρο. Η ελληνική πόλη του Κρότωνα και αρκετές ιταλικές φυλές έγιναν επίσης σύμμαχοι του Πύρρου. Ο αρχηγός της λεγεώνας της Καμπανίας απέδωσε την ίδια πρόθεση στον Ρήγιο: προσκόμισε επιστολές στις οποίες οι κάτοικοι προσφέρονταν να ανοίξουν τις πύλες αν ο Πύρρος τους έστελνε 5000 στρατιώτες- η πόλη παραδόθηκε στους στρατιώτες για λεηλασία, οι άνδρες σφαγιάστηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν στη σκλαβιά. Το Ρήγιο καταλήφθηκε σαν να ήταν κατακτημένη πόλη- οι κακοποιοί παρακινήθηκαν από το παράδειγμα των Καμπανίων συμπατριωτών τους, των Μαμερτιανών στη Μεσσάνα. Μετά από αυτή τη βίαιη πράξη, οι Ρωμαίοι έχασαν την τελευταία τους οχυρή θέση στο νότο. Ο Πύρρος μπορούσε να προχωρήσει ανεμπόδιστα, και όπου περνούσε, παντού η χώρα και ο λαός υποτάσσονταν σ' αυτόν. Πορευόταν προς τα βόρεια και είχε κατά νου να πλησιάσει τη Ρώμη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, εν μέρει για να ενθαρρύνει τους άλλους συμμάχους και υπηκόους της Ρώμης να υποχωρήσουν επίσης, μειώνοντας έτσι τα μέσα μάχης του και αυξάνοντας τα δικά του στο ίδιο μέτρο- εν μέρει για να έρθει σε άμεση επαφή με την Ετρουρία. Οι μάχες μαίνονταν ακόμη εκεί και η εμφάνιση του Πύρρου θα οδηγούσε πιθανώς σε γενική εξέγερση των άλλων, οι οποίοι είχαν συνάψει ειρήνη μόλις ένα χρόνο πριν- οι Ρωμαίοι δεν θα είχαν τότε άλλη επιλογή από το να ζητήσουν ειρήνη με όποιους όρους επιθυμούσαν.

Αλλά δεν προέκυψε τίποτα, και διαχειμάστηκε στην Καμπανία. Αντιλαμβανόμενος ότι ο πόλεμος είχε αρχίσει να παρατείνεται, ο Πύρρος έστειλε στη σύγκλητο τον βουλευτή του Κυνηγό. Ωστόσο, ένας από τους συγκλητικούς, ο Appius Claudius Cecus, πρότεινε να μην υπάρξουν διαπραγματεύσεις με τον εχθρό που βρισκόταν ακόμη σε ιταλικό έδαφος, και ο πόλεμος συνεχίστηκε.

Την άνοιξη του 279 π.Χ., ο Πύρρος επιτέθηκε στις ρωμαϊκές αποικίες της Λουκερίας και της Βενουσίας και προσπάθησε να προσελκύσει τους Σαμνίτες στο πλευρό του. Η Ρώμη άρχισε επίσης να προετοιμάζεται για πόλεμο, άρχισε να κόβει ασημένια νομίσματα για πιθανές συνθήκες συμμαχίας με τους Έλληνες της Νότιας Ιταλίας και έστειλε δύο προξενικούς στρατούς στην ανατολή υπό τον Publius Sulpicius Saverrion και τον Publius Decius Musa. Μεταξύ της Λουκερίας και του Βενουσίου, κοντά στην Αουσκούλη, συναντήθηκαν με τον Πύρρο, ο οποίος τους απώθησε, αν και δεν κατάφερε να καταλάβει το ρωμαϊκό στρατόπεδο. Λαμβάνοντας υπόψη τις βαριές απώλειες σε αυτή τη μάχη, ο Πύρρος παρατήρησε: "Μια ακόμη τέτοια νίκη και θα μείνω χωρίς στρατό.

Οι Έλληνες σύμμαχοι άργησαν πολύ. Ο στρατός του Πύρρου άρχισε να ζυμώνεται και ο γιατρός του πρότεινε μάλιστα στους Ρωμαίους να σκοτώσουν τον βασιλιά. Όμως οι ύπατοι του 278 π.Χ., ο Γάιος Φαμπρίκιος Λουσκίνος και ο Κίντος Αιμίλιος Πάππος, το ανέφεραν αυτό στον Πύρρο, προσθέτοντας με χλευασμό ότι ο Πύρρος ήταν "προφανώς ανίκανος να κρίνει ταυτόχρονα φίλους και εχθρούς".

Όταν οι Ρωμαίοι ανακοίνωσαν την προσωρινή αποχώρησή τους από την Τάρεντα, ο Πύρρος με τη σειρά του ανακοίνωσε ανακωχή και τοποθέτησε εκεί φρουρά. Ωστόσο, αυτό προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των ντόπιων, οι οποίοι απαίτησαν από τον Πύρρο είτε να συνεχίσει τον πόλεμο είτε να αποσυρθεί και να αποκαταστήσει το status quo. Παράλληλα, ο Πύρρος έλαβε αιτήματα να στείλει ενισχύσεις στις Καρχηδόνιες πολιορκημένες Συρακούσες και στη Μακεδονία και την Ελλάδα, οι οποίες είχαν καταληφθεί από κελτικά φύλα.

Πόλεμος με την Καρχηδόνα

Ο Πύρρος αποφάσισε να αποσυρθεί από την Ιταλία και να πολεμήσει στη Σικελία, δίνοντας στους Ρωμαίους την ευκαιρία να υποτάξουν τους Σαμνίτες και να τους μετατρέψουν σε Ρωμαίους συμμάχους, καθώς και να υποτάξουν τους Λουκάνιους και τους Βρούττιους. Το 279 π.Χ., οι Συρακούσιοι προσέφεραν στον Πύρρο την εξουσία στις Συρακούσες με αντάλλαγμα στρατιωτική βοήθεια κατά της Καρχηδόνας. Οι Συρακούσες ήλπιζαν, με τη βοήθεια του Πύρρου, να γίνουν το κύριο κέντρο των δυτικών Ελλήνων.

Αγνοώντας τα αιτήματα των Ταραντινών, ο Πύρρος εμφανίστηκε στη Σικελία, όπου συγκέντρωσε νέο στρατό, υποστηριζόμενο από στόλο 200 γαλέρες από τις Συρακούσες και τον Ακράανθο, ο οποίος αριθμούσε κατά πάσα πιθανότητα 30.000 πεζούς και 2.500 ιππείς. Στη συνέχεια, προχώρησε προς τα ανατολικά και κατέλαβε το φρούριο της Καρχηδόνας στο όρος Έριξ, και ο πρώτος ανέβηκε στο τείχος του φρουρίου. Οι Καρχηδόνιοι αναγκάστηκαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις, ενώ ο Πύρρος βρήκε νέους συμμάχους μεταξύ των Μαμεριτών.

Στο τέλος του 277 π.Χ. οι Καρχηδόνιοι είχαν μόνο ένα προγεφύρωμα στη Σικελία - το Λίλιμπεϊ. Το 276 π.Χ., ο Πύρρος ήταν κυρίαρχος της Σικελίας, είχε δικό του στόλο και ισχυρό έρεισμα στην Τάρεντα, στη χώρα της Ιταλίας. Ο Πύρρος είχε ήδη έναν στόλο 200 γαλέρες στη Σικελία και σκόπευε ακόμη να κατασκευάσει έναν στόλο στην Ιταλία. Εν τω μεταξύ, στη Νότια Ιταλία οι Ρωμαίοι είχαν ανακτήσει την κατοχή των ελληνικών πόλεων Κρότωνα και Λόκρας- μόνο ο Ρήγιος και η Τάρεντος διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους.

Ήδη μετά το θάνατο του Πύρρου, οι κτήσεις του στη νότια Ιταλία είχαν χαθεί, οπότε το 270 π.Χ. οι Συρακούσες καταλήφθηκαν από τον πρώην υπηρέτη του Πύρρου - Γέρων, ο οποίος εγκαθίδρυσε εκεί τυραννία.

Το τέλος του πολέμου

Αφού προκάλεσε αρκετές ήττες στους Καρχηδόνιους στη Σικελία, οι οποίοι δεν είχαν λάβει σοβαρές ενισχύσεις και κεφάλαια από τις προηγούμενες νίκες τους επί της Ρώμης, τα στρατεύματα του Πύρρου είχαν εξαντληθεί σοβαρά. Σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση, την άνοιξη του 275 π.Χ., ο Πύρρος αποφάσισε να επιστρέψει στην Ιταλία, όπου οι Ρωμαίοι κατέλαβαν αρκετές πόλεις και υπέταξαν τις συμμαχικές φυλές των Σαμνιτών και των Λουκανίων. Στο Μπενεβέντε, η τελική μάχη έλαβε χώρα μεταξύ των δυνάμεων του Πύρρου (χωρίς τους Σαμνίτες συμμάχους) και των Ρωμαίων, υπό την ηγεσία του ύπατου Μάνιου Κούριου Ντεντάτου.

Αν και οι Ρωμαίοι δεν κατάφεραν ποτέ να νικήσουν τον Πύρρο στο πεδίο της μάχης, κέρδισαν αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί "πόλεμος φθοράς" εναντίον του καλύτερου στρατηγού της εποχής του και ενός από τους μεγαλύτερους της αρχαιότητας. Αφού το πέτυχαν αυτό, οι Ρωμαίοι έγιναν μια ισχυρή δύναμη στη Μεσόγειο. Οι μάχες των Ρωμαίων με τον Πύρρο σηματοδότησαν για πρώτη φορά την υπεροχή της ρωμαϊκής λεγεώνας έναντι της μακεδονικής φάλαγγας λόγω της μεγαλύτερης κινητικότητας της λεγεώνας (αν και πολλοί έχουν επισημάνει τον αποδυναμωμένο ρόλο του ιππικού κατά τη διάρκεια των Διαδόχων). Μπορεί σε ορισμένους να φαίνεται ότι μετά τη μάχη του Μπενεβέντε ο ελληνιστικός κόσμος δεν θα μπορούσε ποτέ ξανά να παρατάξει έναν διοικητή όπως ο Πύρρος εναντίον της Ρώμης, αλλά αυτό δεν ισχύει. Ο ελληνομακεδονικός, ελληνιστικός κόσμος θα αντιστεκόταν στη Ρώμη στο πρόσωπο του Μιθριδάτη Ευπάτορα, βασιλιά του Πόντου.

Επιστρέφοντας στην πατρίδα του, ο Πύρρος άρχισε να πολεμά τον κύριο αντίπαλό του, τον Αντίγονο Γονατό, ο οποίος κυριαρχούσε σε ολόκληρη τη Μακεδονία και σε πολλές ελληνικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της Κορίνθου και του Άργους. Η επιτυχία ευνόησε και πάλι τον Πύρρο. Μετά από πολλές μάχες κατάφερε να εκδιώξει τον Αντίγονο Γόνατο από τη Μακεδονία. Η νίκη επισκιάστηκε από τα αίσχη των μισθοφόρων του Πύρρου, οι οποίοι λεηλάτησαν και βεβήλωσαν τους τάφους των Μακεδόνων βασιλέων, προκαλώντας δυσαρέσκεια στον πληθυσμό.

Επιδιώκοντας να επιβάλει την επιρροή του στην Ελλάδα, ο Πύρρος ενεπλάκη σε έναν αγώνα με τη Σπάρτη. Χωρίς να κηρύξει πόλεμο, εισέβαλε στο έδαφός της. Ωστόσο, ο Πύρρος υποτίμησε τη σκληρότητα και το θάρρος των νέων του αντιπάλων. Παραμέλησε το περήφανο μήνυμα που έλαβε από τους Σπαρτιάτες.

"Αν είσαι θεός", έγραφαν οι Σπαρτιάτες, "δεν θα μας συμβεί τίποτα, γιατί δεν κάναμε τίποτα εναντίον σου, αλλά αν είσαι άνθρωπος, θα υπάρξει κάποιος πιο δυνατός από σένα!"

Ο Πύρρος πολιόρκησε τη Σπάρτη. Ένα απόσπασμα που έστειλε ο Αντίγονος Γονατάς ήρθε σε βοήθεια των Σπαρτιατών. Τότε ο Πύρρος, χωρίς να έχει τελειώσει την αιματηρή διαμάχη με τη Σπάρτη, πήρε τη μοιραία απόφαση να προελάσει στο Άργος, όπου υπήρχαν διαμάχες μεταξύ των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων.

Ο Πύρρος βάδισε γρήγορα προς το Άργος. Δεν επιβράδυνε την πορεία του ούτε όταν η οπισθοφυλακή του δέχθηκε επίθεση από τους Σπαρτιάτες και ο μεγαλύτερος γιος του σκοτώθηκε στη μάχη.

Στο βαθύ σκοτάδι ο στρατός του Πύρρου πλησίασε τα τείχη του Άργους. Αθόρυβα, προσπαθώντας να μην κάνουν θόρυβο, οι στρατιώτες μπήκαν στις πύλες που είχαν ανοίξει εκ των προτέρων οι υποστηρικτές του Πύρρου. Ξαφνικά η κίνηση επιβραδύνθηκε. Η χαμηλή πύλη ήταν αδύνατο να περάσουν οι μαχητικοί ελέφαντες. Έπρεπε να βγάλουν τους πύργους από τις πλάτες τους για να φιλοξενήσουν τους οπλίτες, και στη συνέχεια να τους ξαναβάλουν στις πλάτες των γιγάντων λίγο έξω από την πύλη. Αυτή η καθυστέρηση και ο θόρυβος προσέλκυσαν την προσοχή των Αργείων και κατέλαβαν οχυρές θέσεις τις οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να αποκρούσουν την επίθεση. Ταυτόχρονα οι Αργείοι έστειλαν αγγελιοφόρο στον Αντίγονο ζητώντας ενισχύσεις.

Ακολούθησε νυχτερινή μάχη. Περιορισμένοι στους στενούς δρόμους και τα πολλά κανάλια που διέσχιζαν την πόλη, το πεζικό και οι ιππείς αγωνίζονταν να προχωρήσουν. Οι ομάδες των ανδρών πολεμούσαν για τον εαυτό τους σε στενές και σκοτεινές συνθήκες χωρίς να λαμβάνουν εντολές από τον διοικητή.

Όταν ξημέρωσε, ο Pirr είδε όλο αυτό το χάος και έπεσε κάτω. Αποφάσισε, πριν να είναι πολύ αργά, να αρχίσει να υποχωρεί. Ωστόσο, σε αυτό το περιβάλλον, κάποιοι από τους πολεμιστές συνέχισαν να πολεμούν. Η υπόθεση περιπλέχθηκε από το γεγονός ότι ο αρχηγός των ελεφάντων του Πύρρου, ο μεγαλύτερος ελέφαντας, τραυματίστηκε θανάσιμα από τους εχθρούς και έπεσε κάτω στην ίδια την πύλη, σαλπίζοντας με κραυγή, κλείνοντας έτσι τον δρόμο για την υποχώρηση. Ο Πύρρος απέκρουσε με επιτυχία την επίθεση των εχθρών, αλλά στη συνέχεια απωθήθηκε σε έναν στενό δρόμο. Εκεί συνωστίζονταν πολλοί άνδρες που, πιεσμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, δύσκολα μπορούσαν να πολεμήσουν. Κατά τη διάρκεια της μάχης στην πόλη, ο Πύρρος επιτέθηκε στον νεαρό πολεμιστή. Η μητέρα του πολεμιστή καθόταν στη στέγη ενός σπιτιού, όπως και όλοι οι κάτοικοι της πόλης ανίκανη να κρατήσει όπλο. Όταν είδε ότι ο γιος της κινδύνευε και δεν μπορούσε να νικήσει τον εχθρό της, αφαίρεσε ένα κεραμίδι από τη στέγη και του το πέταξε. Από μια μοιραία σύμπτωση, το κεραμίδι χτύπησε την άρθρωση της πανοπλίας γύρω από τον λαιμό του Πύρρου. Ο Πύρρος έπεσε και αποτελειώθηκε στο έδαφος.

Πηγές

1. Πύρρος της Ηπείρου
2. Пирр
3. 1 2 Любкер Ф. Pyrrhus // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1133—1135.
4. Плутарх. Пирр и Гай Марий // Сравнительные жизнеописания = Βίοι Παράλληλοι / пер. с греч. В. А. Алексеева. — М.: Альфа-книга, 2014. — С. 448. — 1263 с. — (Полное издание в одном томе). — 3000 экз. — ISBN 978-5-9922-0235-9.
5. Эакид, отец Пирра, родился от брака Арриба и его племянницы Трои (дочери Неоптолема I и сестры Олимпиады).
6. Carcopino 1961, p. 27.
7. Will 2003, p. 125.
8. pirruszi. Magyar etimológiai szótár. Arcanum. (Hozzáférés: 2020. október 26.)
9. Pyrrhos’ Geburtsjahr und Alter wird aus Plutarch, Pyrrhos 3,3 erschlossen, wonach er bei seiner Rückführung nach Epiros 306 v. Chr. zwölf Jahre alt war.
10. Justins Bericht (17, 2,14–15) suggeriert, dass Ptolemaios Keraunos für die Bereitstellung der 5.000 Infanteristen, 4.000 Kavalleristen und 50 Kriegselefanten verantwortlich war. Dies wird in der Forschungsliteratur allerdings stark bezweifelt, sondern eher Ptolemaios II. von Ägypten zugerechnet. Siehe Lit. Hammond (1988).